Uyarlayıcı (adaptif) yol aydınlatmaları (UYA) literatürde “trafik yoğunluğu, zaman, hava koşulları veya ilgili diğer parametrelere göre parıltı veya aydınlık düzeyinde geçici kontrollü değişiklikler” olarak tanımlanmaktadır. UYA tesisatlarından, temel amaç olan gerekli görüş koşullarının yaratılması ve trafik güvenliğinin sağlanmasının yanı sıra enerji tasarrufu, emisyon azalımı, ışık kirliliğinin önlenmesi, aydınlatma armatürlerinin yaşam sürelerinin artırılması ve bakım maliyetlerinin düşürülmesi gibi geri dönüşümler beklenmektedir. Hedefler arasında akıllı şehir uygulamalarına entegrasyon da yer almaktadır. Tanım ve amaçlar doğrultusunda UYA’nın enerji tasarrufu ile “akıllı ekonomi”, ışık kirliliği ve emisyon azalımı ile “akıllı çevre”, güvenlik ile “akıllı hareketlilik ve akıllı kullanıcı” bileşenleri kapsamında değerlendirilebildiği görülmektedir.

LED ışık kaynaklarının genel aydınlatmada yaygın kullanımı ve kontrol teknolojilerindeki gelişmeler sonucu UYA tesisatlarının sayıları artarken, maalesef birçoğunda kullanıcı ihtiyaçlarına göre yol aydınlatması kalite kriterlerinin dikkate alınmadığı gözlemlenmektedir. Bu aşamada armatür ışık akısı ve buna bağlı aydınlatma seviyesinin değişiminde karar algoritmaları, uyarı verilerinin doğru algılanması, seviyeler arası geçiş süreleri, belli bir seviyenin devamlılık süresi ve yol uzunluğu vb. konularda araştırma ve deneyimlere dayalı net uygulama kılavuzlarına ihtiyaç vardır. Elektrik, elektronik, yazılım, kontrol ve doğal olarak aydınlatma tekniği disiplinlerinin birlikte çalışması gereken bu uygulamalarda trafik güvenliğini tehlikeye sokmayacak kontrol strateji ve senaryolarının her koşula uygun düzeyde belirlenmesi güncel ve önemli bir araştırma konusudur.

Yeni gelişmeler olarak, UYA uygulamaları için mevcut durumu ile yetersiz olan EN 13201 standartlarında gerekli ilave ve düzeltmelerin yapılabilmesi için 2020 yılında "CEN/TC169/WG12 – Joint Working Group with CEN/TC226 – Road Lighting" çalışma grubu aktif hale getirilmiştir. Grup çalışmalarının sonucunda Bölüm-1: yol aydınlatma sınıfları seçim kılavuzu dokümanında UYA kapsamında önemli değişiklik ve ilaveler yapılmıştır. Uluslararası Aydınlatma Komisyonu (CIE) da kendi bünyesinde "TC 4-62 Adaptive Road Lighting” teknik komitesini kurarak teknik rapor hazırlama çalışmalarını başlatmıştır.

Sunumda, yol aydınlatma tesisatlarının uluslararası ve ulusal standartlara göre sağlaması gereken kriterler, hesap, ölçme ve değerlendirme yöntemleri hakkında bilgi verilip; UYA sistem bileşenleri ile kontrol yöntem, strateji ve senaryoları açıklanacak; İTÜ olarak grubun gerçekleştirdiği araştırmalardan örnekler verilecektir. Ayrıca aktif olarak görev yapılan CEN ve CIE çalışma gruplarında alınan son kararlar, geçerli tanımlar ve uygulama kılavuzları hakkında da bilgiler aktarılacaktır. Ülkemizdeki mevcut ar-ge çalışmalarında sadece donanım ve kontrol teknikleri boyutları ile ele alınabilen; TEDAŞ sorumluluğunda yürütülen yol aydınlatmalarında LED dönüşümü projelerinde ise mevzuat eksikliği olan yol aydınlatması otomasyonu uygulamalarına alt yapı oluşturabilecek bilgiler aktarılması amaçlanmaktadır.